Het graf van Adolf Loos ontworpen door Adolf Loos

Adolf Loos [1870-1933]

‘Wenn wir im Walde einen Hügel finden, sechs Schuh lang und drei Schuh breit, mit der Schaufel pyramidenförmig aufgerichtet, dann werden wir ernst, und es sagt etwas in uns: Hier liegt jemand begraben. Das ist  Architektur.’

Adolf Loos, 1910

–

Ooit las ik de tekst van die toch echt best wel bekende lezing ‘Ornament und Verbrechen’ uit 1913 of iets eerder. Van Loos, dus. Een stukje:

‘[…] Das Kind ist amoralisch. Der Papua ist es für uns auch. Der Papua schlachtet seine Feinde ab und verzehrt sie. Er ist kein Verbrecher. Wenn aber der moderne Mensch jemanden abschlachtet und verzehrt, so ist er ein Verbrecher oder ein degenerierter. Der Papua tätowiert seine Haut, sein Boot, sein Ruder, kurz alles, was ihm erreichbar ist. Er ist kein Verbrecher. Der moderne Mensch, der sich tätowiert, ist ein Verbrecher oder ein Degenerierter. Es gibt Gefängnisse, in denen achtzig Prozent der Häftlinge Tätowierungen aufweisen. Die Tätowierten, die nicht in Haft sind, sind latente Verbrecher oder degenerierte Aristokraten. Wenn ein Tätowierter in Freiheit stirbt, so ist er eben einige Jahre, bevor er einen Mord verübt hat, gestorben. […]’

Het is prettig te bedenken dat deze tekst werd uitgesproken toen mijn vader in Ternaard nog maar net uit de luiers was en mijn moeder zojuist in Leeuwarden was verwekt. Het kan maar beter lang geleden zijn. Met hoeveel lachebekjes moet je een dergelijke tekst opleuken, wil je deze zonder schaamte kunnen bloggen? Speld zou er wel iets mee kunnen.

Loos kan er natuurlijk niets aan doen. Het heeft er alle schijn van dat hij zichzelf zeer serieus genomen heeft. Hij had een missie. De Secession, de Oostenrijkse Art Nouveau,  moest immers onder de grond worden geschoffeld. Altmodisch. Ik ben bang dat hij tijdens zijn lezing niet heeft geglimlacht, maar ik hoop dat ik dat mis heb. Ik hou namelijk van de architect Loos.
Ik heb het mis, hè, toe nou, ja,  ik heb het mis. Loos had gevoel voor humor en ik heb weer eens iets te serieus opgevat? Alsjeblieft.
Het is een tekst van voor de beide wereldoorlogen, van voor wat ons daarna heeft overspoeld en van voor alles wat op het punt staat ons te overkomen.
Waar maak ik me eigenlijk druk om? O ja, ik weet het weer: ik wil alles en iedereen snappen.

Regelmatig moet ik aan deze tekst denken, niet alleen als ik Tattoo’d Lady van Rory Gallagher hoor (is ook zo iets).
Ik heb het er tegenwoordig maar druk mee.

Plakat zum Vortrag “Ornament und Verbrechen” von Adolf Loos am 21. Februar 1913 im Österreichischen Ingenieur-und Architektenverein. Farblithographie, 84 : 63. 1913. Druck: Albert Berger

Advertenties

De bovenbuurvrouw (m/v)

De bovenbuurvrouw (m/v) [ acryl, 30×40 ]

Iets over het plezier van werken aan ‘De bovenbuurvrouw’.
Ik schrijf iets op en iemand anders mag dat lezen.
Zelden schrijf ik als maker iets over mijn schilderijen, omdat ‘zij voor zichzelf moeten spreken’, maar die zogenaamde reden schrijf ik liever tussen aanhalingstekens. Zo serieus is dat werk niet, ik eet immers ander brood en zeker dit schilderijtje is technisch niet al te best en met schamel materiaal gemaakt, dus niet onaantastbaar, dilettanterig ook, en dat vind ik prettig. Iedereen zijn eigen lat.
Heel ongemakkelijk voelt het vermoeden dat ik mijn beeldend werk serieus neem. Pedant. Het is toch niet normáál dit spel ernstig te nemen?

Alles begon met een canvaspaneeltje dat ik jarenlang van de ene naar de andere plek heb verplaatst. Zulke paneeltjes vind ik eigenlijk een beetje suffig. Liever schilder ik op doek op spierraam. Ook kocht ik ooit tweedehands een glasloos Xenos-lijstje, waarin het paneel zou moeten passen. Toch een beetje bijsnijden, bleek later.
Op deze ondergrond heb ik over elkaar diverse kleuren gezet, terwijl ik aan iets anders werkte. Dan zou volgens mijn privé-bijgeloof vanzelf een idee komen.
Vaalblauw, wit, terracotta, wit, lichtgrijs, wit, tenslotte toch maar terracotta met wat oranje.

Ik had een vrouwenportret gekopieerd uit een tijdschrift, een donkere vrouw met meer genen van Afrikaanse origine dan. Met sluik haar, mogelijk ontkroesd.
De kopie had ik tot sjabloon gesneden om op het paneel een monotype te maken. Net genoeg uitgesneden om het gezicht gezicht te laten zijn.

Het kost teveel woorden om uit leggen waarom het uiteindelijk werd zoals het is.
Het gezicht kreeg een kleur die geen huidskleur is, schaduwlijntjes met de vorm, maar niet het donkere van schaduw.
Sowieso weinig kleur, steeds meer monochroom. Vlekkerig wit werd steeds witter, hoewel nog steeds wat amateuristisch smoezelig.
Om te bewaken dat het een plat grafisch beeld blijft zette ik een gestempeld wit blokjespatroon over oranjerood geschilderd haar.
Wat hard is moest vervaagd, verzacht, losjes met een bijna droge kwast. Ik vind dat een lekkere beweging.
Steeds iets doen en daarna datzelfde weer ontkennen.
Een dag voordat het af was wist ik ineens een titel: ‘de bovenbuurvrouw’.
Tot dat moment was het een gezicht van een vrouw uit een tijdschrift en nu een mevrouw die er zou kunnen zijn, maar die ik niet ken.
Ik miste letters op het schilderij. Niet losse letters, maar een tekst in een taal naar keuze.
Het werd Italiaans, een taal die ik niet beheers, maar Google translate kwam met ‘il vicino di sopra’ en dat vond ik mooi.
Toen dit eenmaal zo was gestempeld werd mij erop gewezen dat dit eerder iets als ‘De bovenbuurman’ zou kunnen zijn.

Voor mij was dit een welkome vergissing.
Het is een vrouw, nee, het is een man, nee, het is de man van de vrouw, nee, …

Overigens: de eerste die het schilderij ‘af’ zag vroeg zich meteen af of het klaar was of dat er nog iets mee moest. Dat vond ik een groot compliment.

Weer

Zulke windveren vertellen een weerkundige dat er weer weer aankomt. Of dat het weer weer blijft. Ik kan dat niet onthouden, net als dat van dat avondrood en/of morgenrood.
Als gewone, krenterige weerconsument shop ik mijn weer bij de gratis app.
Deze vertelt mij dat ook dit weer weer mogelijk gemaakt wordt door het grootkapitaal, of ten minste door buurtsuper, datingapp of zorgverzekeraar.

Het woud en de wei

aan de overkant van de kloof
fluisteren de ogen
van het bos
de nacht

ze herkauwt haar dagelijks gister
verzint 17 geurige vriendinnen
wacht niet op antwoord
er is geen vraag

geen antwoord op de vraag
grazend niet in de wei
zo zullen ze haar vinden
krijsende demonen

wij zien ze niet – zij weet
waarheid ruikt naar
iets dat schroeit
er kraakt een tak

Eindtijd

De wesp drinkt wat water. Verbaasd. Het water is koel; hoe kan het zo koel zijn?

Ondertussen tuimelt een bij in slordige spiralen honingdronken uit de trompetklimmer op een krant en kotst hier wat druppeltjes nectar. Overdosis. Met schokjes, hortend komt ze dichter bij haar dood. Onverdraaglijk langzaam.

Het kan de wesp niets schelen. De wesp denkt.
Denk maar niet dat de wesp niet denkt, want een wesp denkt en doet dat snel. Er is niet veel tijd.
De wesp denkt alvast aan het einde der tijden en herinnert zich terloops het gedicht van Ronda Bubijec.

EINDTIJD

samengevat is toekomst simpel
er zullen kakkerlakken zijn
er zullen microben zijn
en het intergalatisch
robotvirus sapiens

Dit denkt de wesp.

‘Maar vergeet het onuitroeibare zevenblad niet.’
Een zachte stem spreekt uit de botjes van Dirk Steenstra, de vader van de moeder van mijn moeder; bij leven tuinbaas van het Sint Anthoongasthuis.
Hij had in zijn tuin elk seizoen dit kruid bestreden. Hij had verloren en lag nu al tachtig jaar in zijn graf, terwijl het zevenblad alle tijd overleeft. Dit geeft Dirk enig recht van spreken.
Hij sprak ooit in korte zinnen met weinig woorden aangevuld met ouderwetse krachttermen. Een harde, scherpe stem, een onbuigzame, ernstige man. Norser dan op de foto.
Het verbaast me dat zijn stem nu zo zacht en vriendelijk kan zijn.

De wesp heeft alweer bedacht dat de dood alles zachter maakt en omdat hij moe is van alle denken vliegt hij op. Eerst recht omhoog en na een korte boog uit zicht. Ik denk aan een klein helicoptertje en geloof hem niet, niet helemaal. Hoeft ook niet.

Ook denk ik, dat de wesp maar wat kletserig zit te denken, misschien is hij hypomaan. Dat denk ik dan weer.

Dirk Steenstra

De tuin van Dirk Steenstra, Sint Anthoongasthuis, 1916

IJsvogel 4 juli 2018 10:08

Dan ben ik ineens 64 en fiets ik voor het eerst voorbij een wilde ijsvogel. In de flits weet ik: ijsvogel, want ijsvogelvorm, ijsvogelblauw-met-oranje.
Ik denk aan de foto.

Ik stop en maak geen foto, want er is geen ijsvogel meer te zien.
Dan maar niet.

Op de niet-foto zie je de walkant van de Grift, iets voorbij Wenum.

Op hetzelfde fietspad drie maal man met hond gegroet.
De derde wedergroet klinkt anders. Binnensmonds, de man had een grashalm tussen zijn tanden.

Je moet altijd goed opletten.

Vuur en slaande deuren

voor hem is natuur koe paard en hond omdat ze mens zijn en voor haar is het jonge sla in september omdat het poëzie is

voor natuur is steen natuur als er genoeg steen is en voldoende tijd om rond te kijken en voor steen is alle natuur van steen als steen goed nadenkt

een personage uit een herdersroman verzint voor vandaag dat tussen steen en natuur een lastige liefde is met vuur en slaande deuren net als tussen hem en haar

beeld je maar niet in dat zoiets verzinnen wel haast poëzie moet zijn nee je zult met iets beters moeten aankomen